Kỹ năng của luật sư trong vụ án hình sự ở giai đoạn truy tố của viện kiểm sát

Trong giai đoạn truy tố vụ án hình sự, vai trò và kỹ năng của luật sư giữ vị trí then chốt, quyết định trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của thân chủ. Đây là giai đoạn cơ quan tiến hành tố tụng xem xét việc truy tố bị can, do đó luật sư không chỉ cần nắm vững pháp luật hình sự và tố tụng hình sự, mà còn phải có kỹ năng phân tích hồ sơ, lập luận pháp lý và đưa ra chiến lược bào chữa hợp lý. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết các kỹ năng cần thiết của luật sư trong giai đoạn truy tố vụ án hình sự, giúp bạn hiểu rõ vai trò, phương pháp và tầm quan trọng của luật sư trong việc bảo đảm công lý và bảo vệ quyền con người.

1. Giai đoạn truy tố và vai trò của luật sư trong truy tố vụ án hình sự

Giai đoạn truy tố là bước trung gian giữa điều tra và xét xử, trong đó Viện kiểm sát (VKS) xem xét kết quả điều tra để quyết định truy tố, trả hồ sơ điều tra bổ sung hoặc đình chỉ vụ án. Đối với luật sư, việc nghiên cứu kỹ cáo trạng và các tài liệu kèm theo giúp:

• Đánh giá mức độ buộc tội: Đánh giá mức độ buộc tội và cơ sở chứng cứ
• Xác định hướng bào chữa: Xác định hướng bào chữa và đề xuất biện pháp tố tụng phù hợp
• Phát hiện sai sót: Phát hiện sai sót trong tố tụng có thể làm căn cứ yêu cầu đình chỉ hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự

Ví dụ, trong một vụ án “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, Cơ quan điều tra đã hoàn tất kết luận điều tra, đề nghị truy tố bị can H. Tuy nhiên, trong hồ sơ có nhiều điểm mâu thuẫn:

• Lời khai không thống nhất: Lời khai của nhân chứng về việc “H. chỉ đạo cấp dưới” không thống nhất
• Biên bản sai sót: Biên bản thu giữ tài liệu gốc bị lập sai thời điểm
• Giám định chưa rõ: Báo cáo giám định tài chính chưa thể hiện rõ hậu quả thiệt hại cụ thể

Khi Viện kiểm sát tiếp nhận hồ sơ để quyết định truy tố, luật sư của bị can đã nộp văn bản kiến nghị đề nghị Viện kiểm sát xem xét lại chứng cứ, đồng thời bổ sung lời khai nhân chứng mới nhằm làm rõ vai trò thực tế của bị can H.

2. Phân tích kỹ năng cần có của luật sư trong giai đoạn truy tố

a. Kỹ năng nghiên cứu hồ sơ vụ án, đánh giá chứng cứ buộc tội – gỡ tội

Trước khi nghiên cứu hồ sơ vụ án, tùy theo từng vụ án cụ thể mà Luật sư cần tìm hiểu thêm các kiến thức liên quan đến nội dung của vụ án để việc nghiên cứu hồ sơ đạt hiệu quả.

Ví dụ: Tìm hiểu các kiến thức về y học, sinh học… nếu vụ án có nạn nhân bị chết, bị thương tích và có các biện pháp điều tra được áp dụng như trị giám định pháp y, khám nghiệm tử thi; tìm hiểu các kiến thức về vũ khí, về hóa học… nếu phương tiện, thủ đoạn phạm tội là dùng súng hoặc hóa chất độc hại.

– Luật sư cần phân chia các nguồn chứng cứ, tài liệu thành từng nhóm để nghiên cứu, như: Nhóm các biên bản ghi lời khai, biên bản hỏi cung; Nhóm các biên bản về khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, xem xét dấu vết trên thân thể… Việc phân nhóm các nguồn chứng cứ, tài liệu giúp cho việc nghiên cứu diễn ra được dễ dàng và nhanh chóng hơn, đặc biệt là dễ phát hiện ra những sai sót hoặc mâu thuẫn hơn.

Việc nghiên cứu hồ sơ của Luật sư phải đạt được các kết quả sau:

– Phải xác định được là đã có hay chưa nguồn chứng cứ, tài liệu chứng minh những vấn đề quan trọng, bắt buộc của vụ án.

Ví dụ:

Biên bản khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi trong vụ án giết người đã có hậu quả là nạn nhân chết, kết luận giám định pháp y về tỉ lệ tổn hại sức khỏe trong vụ án xâm hại sức khỏe, giấy tờ, tài liệu chứng minh tuổi của nạn nhân trong vụ án hiếp dâm trẻ em hoặc dâm ô với trẻ em.

+ Nếu đã có nguồn chứng cứ, tài liệu thì nguồn chứng cứ, tài liệu đó có được thu thập một cách hợp pháp, đúng quy định không? Có gíá trị chứng minh như thế nào đối với tình tiết vụ án;

+ Có gì mâu thuẫn giữa các nguồn chứng cứ, tài liệu đã thu thập được không, cần hết sức lưu ý đến vấn đề này. Thực tiễn cho thấy trong các vụ án về các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người, thường hay xảy ra mâu thuẫn giữa các chứng cứ, tài liệu mà Giai đoạn truy tố bắt đầu từ khi Viện kiểm sát thụ lý hồ sơ vụ án, kèm theo bản kết luận điều tra do Cơ quan điều tra giao. Nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát khi thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong giai đoạn này được quy định tại Điều 236 và Điều 237 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015. đã thu thập. Luật sư cần hết sức chú ý đối chiếu giữa lời khai của bị can, bị cáo với lời khai của bị hại, của người làm chứng; Giữa những lời khai trong những lần khác nhau củ cùng một ngườ; Giữa lời khai với kết luận giám định, kết quả khám nghiệm, thực nghiệm  đối chất; Giữa kết luận giám định, kết quả khám nghiệm với vật chứng được thu giữ.

• Phân nhóm chứng cứ: Luật sư cần phân nhóm chứng cứ: chứng cứ buộc tội (do Cơ quan điều tra cung cấp) và chứng cứ gỡ tội (lời khai, tài liệu do thân chủ cung cấp).
• Kiểm tra tính hợp pháp: Phải kiểm tra tính hợp pháp (thu thập đúng trình tự?), tính liên quan (có chứng minh trực tiếp hành vi phạm tội không?), tính xác thực (có bị mâu thuẫn, bị sửa chữa, bị tác động?).
• Xác định điểm yếu: Từ đó, xác định điểm chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm hoặc chưa chứng minh được động cơ vụ lợi, làm căn cứ để bảo vệ quyền lợi cho bị can.

 

b. Kỹ năng lập văn bản kiến nghị tại Viện kiểm sát

Nếu phát hiện sai sót hoặc thiếu chứng cứ, luật sư có quyền gửi văn bản kiến nghị yêu cầu:

• Trả hồ sơ: Viện kiểm sát trả hồ sơ để điều tra bổ sung
• Bổ sung chứng cứ: Bổ sung chứng cứ, nhân chứng, giám định mới
• Thay đổi tội danh: Xem xét thay đổi tội danh hoặc không truy tố

Lưu ý quan trọng: Văn bản cần được trình bày ngắn gọn, có luận cứ rõ ràng, trích dẫn căn cứ pháp luật cụ thể (Điều 240, 241 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015).

Cần hết sức lưu ý là những yêu cầu, kiến nghị của Luật sư phải có căn cứ pháp lý và có cơ sở thực tiễn, không thuần túy chỉ căn cứ vào kết quả nghiên cứu hồ sơ mà phải dựa trên nhiều cơ sở khác, đặc biệt là phải dựa trên cơ sở diễn biến, kết quả các hoạt động điều tra mà Giai đoạn truy tố bắt đầu từ khi Viện kiểm sát thụ lý hồ sơ vụ án, kèm theo bản kết luận điều tra do Cơ quan điều tra giao. Nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát khi thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong giai đoạn này được quy định tại Điều 236 và Điều 237 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 đã thực hiện và có sự tham gia, chứng kiến của Luật sư. Tất nhiên, các yêu cầu, kiến nghị của Luật sư phải mang lại lợi ích hợp pháp cho người mà Luật sư bào chữa hoặc bảo vệ.

c. Kỹ năng giao tiếp và làm việc với Kiểm sát viên

• Thái độ ôn hòa Khi làm việc, luật sư cần thái độ ôn hòa, tôn trọng nhưng kiên định
• Tập trung pháp lýKhông nên tranh luận cảm tính, mà tập trung vào các căn cứ pháp lý, chứng cứ cụ thể
• Ghi chép đầy đủ Ghi chép đầy đủ biên bản làm việc để bảo đảm quyền phản ánh nếu có vi phạm

Sau khi nghiên cứu hồ sơ, Luật sư cân nhắc để đưa ra những yêu cầu hoặc kiến nghị với Viện kiểm sát.

Việc trao đổi với kiểm sát viên nên hướng tới mục tiêu cùng bảo đảm tính khách quan, đúng pháp luật của quyết định truy tố.

Mọi thắc mắc cần giải đáp, Quý khách vui lòng liên hệ Hotline: 0979 80 1111 để được tư vấn chi tiết!